W otomat sigortalar, günümüzde elektrik tesisatlarında en çok tercih edilen devre elemanlarından birisidir. Tasarımı gereği küçük olduğu için hemen her devrede kendine yer bulabilir.
Otomatik sigorta olarak da tanımlanabilen W otomat, televizyon, buzdolabı, çamaşır makinesi, vb. elektrikli ev aletlerini yüksek voltaj değerlerinden korumak amacıyla kullanılan sigortalardır. Diğer tüm sigorta türlerinde olduğu gibi W otomat sigorta da bir elektrik devresinde yüksek miktarda akım veya aşırı akım olduğunda, sigorta aktifleşir ve devreyi güç kaynağından ayırır. Ayrıca, cihazı hasardan koruyan bir devre kesici veya stabilizatör olarak da görev alır. Günümüzde piyasada, özelliklerine ve tasarıma göre pek çok farklı W otomat çeşidi bulunmaktadır.
Termik şalter, ark söndürücüler, yaylı tırnak, otomat kutusu, kontaklar, çalıştırma veya durdurma anahtarı, klemens, çalıştırma veya durdurma anahtarı, W otomat sigortanın yapısına bulunan parçalardır.
W otomat sigortalar, akımın ısıtma etkisi prensibini temel alarak çalışır. Yanmaz malzemeli ince şerit veya metal telden imal edilmiştir. Teller, terminallerin uçları arasına bağlanır. W otomat sigortalar, devreye her zaman seri olarak bağlanır.
Devrede aşırı akım veya ısı oluştuğunda, elemanın düşük erime noktası nedeniyle sigorta erir ve devreyi açar. Aşırı akım, telin bozulmasına neden olabilir ve akımı durdurabilir. Bu durumda sigorta, uygun değerlere sahip yeni bir ürünle değiştirilmelidir. Sigorta; çinko, bakır, gümüş ve alüminyum gibi elementlerden oluşabilir. Ayrıca devrede ani bir arıza meydana geldiğinde devreyi kesmek için kullanılan bir devre kesici görevi görür. Bu sadece koruyucu bir özellik değildir, aynı zamanda insanları belirli risklerden korumak için bir güvenlik önlemidir.
Elektrik ve elektronik sistemdeki sigortaların önemli özelliklerinden bazıları şunlardır:
Gerilim Derecelendirmesi: Sürekli iletilen maksimum akım miktarı, sigortayı erimeden tutar, buna akım derecelendirmesi veya gerilim derecelendirmesi adı verilir. Amper cinsinden ölçülen akım taşıma kapasitesidir. Gerilim derecelendirmesi, bir termik özelliktir.
Gerilim Değeri: Bu özellikte sigorta ile seri bağlanan gerilim, gerilim değerini yükseltmez.
I²t Değeri: Elektrik arızası veya kısa devre olması durumunda sigorta elemanının taşıdığı enerji miktarıdır. Sigortanın ısı enerjisini (akımdan kaynaklanan enerji) ölçer ve sigorta attığında üretilir.
Kısa Devre Kesme Kapasitesi: Sigortanın kesme olarak bilinen ve sigorta tarafından zarar görmeden sağlanan akımın maksimum derecesidir. Kesme kapasitesi, maksimum anma geriliminden büyük olmalıdır.
Gerilim Düşümü: Aşırı akım geçtiğinde sigorta elemanı erir ve devreyi açar. Bu direnç değişimi nedeniyle gerilim düşümü daha az olacaktır.
Sıcaklık: Elektrik tesisatlarının çalışma sıcaklığı ve akım değeri arttığında, sigorta açılır.
W otomat sigortalar, arıza sırasında devreyi termik ve manyetik olarak açan anahtarlı otomatik sigortalardır. Devre açıldığı esnada anahtar aşağı doğru itilir. Tekrar çalışması istendiğinde ise anahtar, yukarı yönlü olarak tekrar kaldırılmalıdır. W tipi sigortaların ortalama mekanik ömürleri 20.000 defa açılıp kapanmayı destekler. Diğer sigorta türlerine göre daha uzun bir ömre sahiptir. Aşırı akıma bağlı olarak termik şalter, gecikmeli olarak açılır. Kısa devrelerde, manyetik olarak bobin yardımıyla devre açılır.
W otomatlar, gecikmeli açmalı sigortalar (G veya C tipi), gecikmesiz açmalı sigortalar (L veya B tipi) ve D tipi diye ifade edilen ağır sanayi tipi sigortalar olmak üzere 3 ana grupta ele alınabilir. Fakat bu grubun dışında, daha nadir olarak kullanılan A tipi, K tipi ve Z tipi sigortalar da bulunmaktadır. Her birinin kullanım alanı ve özellikleri farklıdır. Ayrıca, tek kutuplu W otomat, üç kutuplu K otomat gibi özel isimlere de sahip olabilir. Bu tür isimlendirmeler, otomat üreticileri tarafından ürünlere özel olarak belirlenebilmektedir.
Burada bahsedilen C tipi sigorta, eski tip G tipi sigortaya ve B tipi sigorta, eski tip L tipi sigortaya karşılık gelmektedir. Yani eski tip sigortalarınızı yeni tip sigortalar ile değiştirmeyi düşünüyorsanız, yalnızca ilgili sigortaya karşılık gelen ürünleri tercih etmeniz gerekir.
A Tipi sigortalar, akım, nominal akımın 2 ila 3 katına ulaştığında anında açılan çok hassas cihazlardır. Son derece hassas cihazların korunması amacıyla kullanılmaktadır.
0,04 ila 13 Saniyelik bir çalışma süresi ile akım, nominal akımın 3 ila 5 katı olduğunda açılır. Endüktif olmayan yükler olan tamamen dirençli yükler veya önemli miktarda endüktansı olmayan çok küçük endüktif yükler için kullanılır. Genellikle aydınlatma sistemleri, ev cihazları ve benzeri düşük güçlü konut içi uygulamalarda tercih edilen sigorta çeşitlerindendir.
0,04 ila 5 saniyelik çalışma süresi ve nominal akımın 5 - 10 katı kadar akım değerlerine göre çalışır. Trafolar, fanlar, motorlar gibi ani akım dalgalanmasının söz konusu olduğu devrelerde ve endüktif yük durumlarında kullanılır. Endüstriyel uygulamalarda sıkça tercih edilir.
0,04 ila 3 saniyelik çalışma süresi ve nominal akımın 10 - 20 katı kadar akım değerlerine göre çalışır. Aşırı endüktif yüklerde kullanılan sigorta çeşididir. Daha çok transformatörler, kaynak ekipmanları ve ağır motorlar gibi güçlü endüstriyel uygulamalarda tercih edilir.
K tipi otomat sigortalar, akım, 0,1 saniyeden daha kısa bir çalışma süresi ve nominal akımın 8-12 katına ulaştığında çalışır. K tipi otomatlar, yüksek anı akım ve yüksek endüktif yük durumunda kullanılan elemanlardandır.
N otomat sigortalar, çoğunlukla çok sayıda anahtar içeren sigorta sistemlerinde kullanılan elemanlardandır. Bunun yanı sıra tek fazlı sistemlerle de uyumlu çalışmaktadır.
Z tipi otomat sigortalar, akım, 0,1 saniyeden daha kısa bir çalışma süresi ve nominal akımın 2-3 katına ulaştığında çalışır. Z tipi otomatlar, çok kısa sürelerde hızla açılması istenen devreler için tercih edilen bir sigorta türüdür.